Otyłość w czasach pandemii

Wybuch globalnej pandemii wywrócił nasze życie do góry nogami. Zostaliśmy uwięzieni w domach często zmuszeni do nauki i pracy przy komputerze. Obecność lodówki na wyciągnięcie ręki, długotrwale zamknięte siłownie i kluby fitness, a także stres spowodowały, że kilogramy wskoczyły nie wiadomo kiedy.

Z powodu pandemii koronawirusa każdy z nas przytył średnio 1,8 kg, a na otyłość cierpi już co czwarty Polak. Według ekspertów obecnie mamy w Polsce nie jedną, a dwie pandemie 4 marca 2020 roku w Polsce zdiagnozowano pierwszy przypadek zakażenia koronawirusem SARS-CoV-2. 4 marca to także Światowy Dzień Otyłości. Jak się okazuje, oba tematy są ze sobą ściśle powiązane.

W Polsce na otyłość zdiagnozowaną na podstawie kryteriów WHO choruje blisko 8 milionów dorosłych, a nadwagę rozpoznaje się u blisko 19 milionów.

Pandemia COVID-19 udowodniła, że dotychczasowe podejście skupione głównie na leczeniu objawowym powikłań otyłości nie przynosi zamierzonych efektów, jeżeli chory ulegnie zakażeniu. Nierówność w dostępie do zdrowia jakiej doświadczają chorzy na otyłość, skutkuje tym, że to właśnie oni są najbardziej narażeni na ciężki przebieg zakażenia COVID-19 oraz zgon z tego powodu.

Wg dostępnych danych zakażenie COVID-19 u otyłych Pacjentów miało dłuższy przebieg, częściej wymagali oni intensywnego nadzoru medycznego, intubacji i prowadzenia wentylacji mecha- nicznej. Ponadto otyłość i jej powikłania były niezależnymi czynnikami ryzyka hospitalizacji i śmierci.

Jakie są tego przyczyny?

Chorzy na otyłość mają obniżoną odporność, zmagają się z powikłaniami, tj: przerost lewej komory serca, a czasem również niewydolność serca, cukrzyca typu II, NT, choroby płuc, które pogarszają przebieg zakażenia Covid-19.

Jedzenie jest łatwo dostępną odskocznią od problemów, dlatego mamy do czynienia ze zwiększeniem się odsetka osób jedzących pod wpływem emocji i takich, które spełniają kryteria rozpoznania zaburzeń odżywiania (zespół kompulsywnego jedzenia, nałogowe jedzenie, zespół nocnego jedzenia) oraz takich, u których dochodzi do nasilenia się wcześniej występujących zaburzeń.

Kryteria diagnostyczne rozpoznania nadwagi i otyłości opierają się m.in na wartościach wskaźnika masy ciała (BMI) zmodyfikowanych przez Amerykańskie Towarzystwo Endokrynologiczne. Na ich podstawie rozpoznaje się:

– nadwagę stopnia 0 – BMI 25,0–29,9 kg/m2 i brak takich powikłań, jak: stan przed cukrzycowy, cukrzyca typu 2, zaburzenia lipidowe, nadciśnienie tętnicze, choroba sercowo-naczyniowa, niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby, zespół policystycznych jajników, zaburzenia płodności u kobiet, hipogonadyzm u mężczyzn, astma, zespół bezdechu sennego, zespół hipowentylacji, refluks żołądkowo-przełykowy, wysiłkowe nietrzymanie moczu, choroba zwyrodnieniowa stawów, depresja,

– otyłość stopnia 0 – BMI ≥ 30 kg/m2 i brak ww. powikłań,

– otyłość I stopnia – BMI ≥ 25 kg/m2 i co najmniej 1 powikłanie o nasileniu łagodnym lub umiarkowanym,

– otyłość II stopnia – BMI ≥ 25 kg/m2 i co najmniej 1 powikłanie o ciężkim nasileniu.

Niezwykle ważne jest poznanie pierwotnej przyczyny rozwoju otyłości co pozwala na dobór adekwatnych metod leczenia i zwiększa jego skuteczność. Większość niepowodzeń w leczeniu otyłości jest wynikiem mylnego podejścia, że właściwa edukacja żywieniowa i silna wola pacjenta wystarczą. Brak zrozumienia roli emocji, jakie wpływają na pobór pokarmu, oraz tego, że zaburzenia funkcjonowania układu nagrody powodują, że „chory chce, ale nie potrafi”, prowadzi do frustracji zarówno lekarza, jak i chorego, co skutkuje zniechęceniem do podejmowania leczenia otyłości.

W Polsce nie istnieje skoordynowany system leczenia otyłości, a jej leczenie jest wpisane w obowiązki lekarza rodzinnego i lekarzy specjalistów opiekujących się pacjentami z rozpoznaniem powikłań otyłości. Polskie Towarzystwo Badań nad Otyłością zaleca także aby chorych kierować do lekarzy, którzy uzyskali certyfikaty Polskiego Towarzystwa Badań nad Otyłością. Lista znajduje się na stronach internetowych ptbo.edu.pl lub certyfikacjaptbo.pl

Otyłość jest chorobą i podjęcie działania w postaci tylko skierowania pacjenta do dietetyka, bez wdrożenia wszystkich potrzebnych metod diagnostycznych i terapeutycznych jest działaniem nieetycznym.

Należy podkreślić, że obecnie dysponujemy odpowiednią farmakoterapią, która pozwala na efektywne leczenie otyłości. Zapytani o znajomość opcji terapeutycznych w leczeniu

Obecnie dostępne są w Polsce trzy leki ułatwiające redukcję masy ciała. Pierwszym jest połączenie chlorowodorku bupropionu i naltreksonu co zwiększa uczucie sytości, zmniejsza pobór pokarmu i hamuje jedzenie pod wpływem emocji (apetyt) poprzez działanie na ośrodkowy układ nerwowy.

Drugim jest liraglutyd -substancja z grupy analogów receptora GLP-1, kontrolująca łaknienie poprzez zwiększenie uczucia sytości, zmniejszenie uczucie głodu, a jednocześnie minimalizująca ryzyko rozwoju powikłań np. cukrzycy.

Trzeci lek to inhibitor lipaz – lek hamujący wchłanianie tłuszczu z przewodu pokarmowego.

Rekomendowane jest przewlekłe leczenie ze względu na przewlekły charakter choroby z naciskiem na indywidualne dobranie leku.

Nadrzędnym celem leczenia otyłości jest zahamowanie postępu choroby, uniknięcie nawrotów i zapobieganie rozwojowi powikłań spowodowanych nadmiarem tłuszczu w organizmie lub ograniczenie ich nasilenia oraz ogólna poprawa stanu zdrowia i jakości życia chorego.

W celu zapobiegania powikłaniom otyłości początkowy cel to redukcja 5–10% początkowej masy ciała w czasie 3–6 miesięcy, później taki sam okres utrzymania, a następnie kolejna 5–10% redukcja masy ciała.

W leczeniu otyłości – przeciwnie niż w odchudzaniu – celem nie jest szybka i znaczna utrata masy ciała, ale powolna i długotrwała jej redukcja, która spowoduje poprawę stanu zdrowia, jakości życia i wydłużenie życia.

Warto również wiedzieć że pod patronatem fundacji OD-WAGA działa grupa wsparcia dla wszystkich pacjentów z nadwagą i otyłością. Dzięki ich staraniom nagłośniono problem otyłości, nierówności w dostępie do leczenia, łamanie praw jednostki redukując dysproporcje. Przedstawiono możliwości wielokierunkowych dróg pomocy tak aby osoby z otyłością w Polsce mogły żyć godnie.

Dr n. med. Monika Czerska