Spondyloza szyjna to ogólny termin określający związany z wiekiem proces degeneracyjny kręgosłupa. Zmiany obejmują aparat więzadłowo-stawowy, kostno-stawowy oraz dyski.

Spondyloza jest częsta i obejmuje 85% pacjentów po 60 roku życia.

Duża część pacjentów nie ma wcale objawów lub tylko epizodyczne. Najczęściej pacjenci podają bóle karku, objawy bólowe mogą również promieniować do głowy, barków, kończyn górnych jak i okolicy między łopatkowej. Częste jest uczucie bólu i sztywności po nocy, które częściowo ustępuje w ciągu dnia. W przypadku krytycznej stenozy odcinka szyjnego kręgosłupa może dochodzić do osłabienia siły mięśniowej oraz zaników mięśni kończyn górnych.

Mechanizm postępującej degeneracji kręgosłupa można pokrótce opisać w następujący sposób.

• Dehydratacja krążków między kręgowych, czyli odwodnienie dysków. Prawidłowe dysku działają jak poduszki. Jeśli mają prawidłową zawartość wody amortyzują przeciążenia i biorą na siebie dużą część napięcia osiowego. W przypadku ich degeneracji (odwodnienia) ich właściwości sprężystości słabną. Co za tym idzie, przeciążone są inne elementy jak kość , chrząstki i stawy.
• Przeciążone kręgi reagują proliferacją blaszek granicznych co skutkuje ich odkształcaniem się i wytwarzaniem osteofitów, które powodują redukcje światła kanału kręgowego i zachyłków bocznych , co prowadzi do ucisku struktur nerwowych (korzeni rdzeniowych).
• Obciążone nadmiernie więzadła sztywnieją z wiekiem powodując ograniczenie ruchomości kręgosłupa.
• Przepukliny dysku powstają na skutek przerwania pierścienia włóknistego dysku. Jądro miażdżyste wówczas potrafi się wysunąć powodując ucisk korzenia nerwowego lub rdzenia kręgowego.

Czynnikami ryzyka są:

• Wiek. Spondyloza szyjna jest składową starzenia się organizmu.
• Praca. Zawody wymagające długiej pracy w jednej pozycji ciała, jak praca biurowa przy biurku. Praca fizyczna w niefizjologicznej pozycji ciała.
• Urazy i przeciążenia przy uprawianiu sportu
• Palenie.

Diagnostyka

• RTG kręgosłupa- klasyczne badanie obrazowe pozwalające na ocenę struktur kostnych, co daje możliwość określenia pośrednio stopnia zmian zwyrodnieniowych. W badaniu czynnościowym RTG badamy kręgosłup w przodo-zgięciu i tyło-pochyleniu. To z kolei daje możliwość zdiagnozowania ewentualnej niestabilności. Badanie RTG nie może być jedynym badaniem obrazowym do postawienia diagnozy, gdyż poza strukturami kostnymi brak jest możliwości wizualizowania struktur nerwowych jak i dysków oraz aparatu więzadłowego.
• Tomografia komputerowa- rzadko stosowana z powodu dużej dawki promieniowania oraz dostępności rezonansu magnetycznego.
• Rezonans magnetyczny- badanie z wyboru w przypadku diagnostyki większości schorzeń kręgosłupowych. Najbardziej precyzyjne z badań do uwidocznienia wszystkich struktur anatomicznych do oceny zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa. Pozwala na dokładna ocenę stawów międzykręgowych, więzadeł, korzeni nerwowych i rdzenia kręgowego, oraz stanu krążków międzykręgowych.
• Elektromigrafia- badanie pozwalające ocenę funkcji nerwów i mięśni. Możliwe jest ustalenie lokalizacji, stopnia uszkodzenia oraz charakteru procesu chorobowego.

Leczenie

Leczenie spondylozy szyjnej rzadko pozwala na cofnięcie wszystkich procesów zwyrodnieniowych. Leczenie zwykle skupia się na poprawie komfortu życia, zmniejszenie dolegliwości oraz powstrzymania procesów degeneracyjnych. Są 3 główne gałęzie leczenia, które mogą być stosowane osobną, lub w części przypadków powinny być stosowane wspólnie.

• Leki: niesteroidowe leki przeciwzapalne, leki rozluźniające mięśnie, sterydy
• Fizjoterapia i rehabilitacja. Celem leczenia jest zmniejszenie bólu, poprawa zakresu ruchu i mobilności, zwiększenie masy mięśniowej przez ćwiczenia i rozciąganie. Leczeniem wspomagającym są masaże, prądy, tensy, laseroterapia.
• Leczenie operacyjne.

Leczenie operacyjne:

Zwykle wskazane w przypadku braku poprawy po leczeniu zachowawczym. Najczęstsze objawy jakimi są ból, sztywność i dyskomfort nie wymagają interwencji neurochirurgicznej. Operacja wskazana jest najczęściej w przypadku deficytów neurologicznych (zaniki mięśni kończyn górnych). Bóle karku, głowy, kończyn górnych nie ustępujące po leczeniu zachowawczym również mogą być leczona chirurgicznie. Standardowo operacja polega na usunięciu dysku wraz przepukliną, która to powoduje ucisk struktur nerwowych. Usunięty dysk zastępuje się implantem międzytrzonowym. W razie konieczności stosuje się dodatkowo płytę mocowaną do przedniej części trzonów kręgów mającą na celu poprawę zrostu i stabilności kręgosłupa.

Główną gałęzią leczenia zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa powinna zawsze być rehabilitacja i fizjoterapia, oraz ćwiczenia. Konsultacja neurochirurgiczna wskazana jest wtedy, kiedy leczenie zachowawcze nie przynosi efektów. Zaniki mięśniowe oraz osłabienie kończyn górnych, jak i ucisk rdzenia kręgowego powinny być zdecydowanie skonsultowane przez neurochirurga.

Bartosz Królicki
Specjalista neurochirurgii