Cytodiagnostyka

CYTODIAGNOSTYKA

Metoda diagnostyczna, polegającą na badaniu pod mikroskopem komórek pobranych przyżyciowo. Jest ona wykorzystywana głównie w diagnostyce chorób nowotworowych. Ocena mikroskopowa polega na analizie składu komórkowego preparatu cytodiagnostycznego oraz poszukiwaniu nieprawidłowych cech w budowie morfologicznej komórek. 

Zaletą cytodiagnostyki jest mała inwazyjność badania, możliwość powtórzenia oraz szybkość badania. Wadą badań cytodiagnostycznych, w porównaniu z badaniami histopatologicznymi, jest niemożność oceny topografii tkankowej (wzajemnego położenia komórek, włókien, naczyń, itp.), dlatego też w przypadkach wątpliwych, ocena cytodiagnostyczna powinna być potwierdzona badaniem histopatologicznym. 

Ocena preparatów cytodiagnostycznych wymaga dużej skrupulatności, wnikliwości i spostrzegawczości od oceniającego, dlatego też zalecane jest, aby specjalista cytomorfolog posiadał duże doświadczenie zawodowe. 

Główne działy cytodiagnostyki to: cytodiagnostyka złuszczeniowa czyli exfoliatywna (m. in.: cytologia ginekologiczna, cytologia układu oddechowego, cytologia płynów z jam ciała) oraz cytodiagnostyka aspiracyjna (biopsje aspiracyjne cienkoigłowe).

Twórcą cytodiagnostyki złuszczeniowej był George Papanicolaou. Opracował on pięciostopniową skalę oceny rozmazów z części pochwowej szyjki macicy (tzw. ang. Pap smear) i wykazał, że badaniem cytologicznym można rozpoznać nie tylko raka inwazyjnego ale także raka przedinwazyjnego i zmiany przedrakowe (dysplazję).

ROZMAZY WG TEJ SKALI OCENIA SIĘ NASTĘPUJĄCO:

Pap. I0 – niezmienione komórki nabłonka wielowarstwowego płaskiego;
Pap. II0 – komórki nabłonka ze zmianami odpowiadającymi stanowi zapalnemu;
Pap. III0 – komórki nabłonka z cechami dysplazji;
Pap. IV0 – komórki nabłonkowe odpowiadające rakowi przedinwazyjnemu;
Pap. V0 – liczne komórki raka inwazyjnego.
Rozpoznania Pap. III0 – V0 powinny być potwierdzone badaniem histopatologicznym wycinka.

Obecnie w ocenie rozmazów cytologicznych ginekologicznych stosuje się tzw. klasyfikację Bethesda

KLASYFIKACJA NIEPRAWIDŁOWOŚCI KOMÓREK NABŁONKOWYCH W SYSTEMIE BETHESDA:

Atypowe komórki nabłonka płaskiego (ASC)
Komórki o nieokreślonym znaczeniu (ASC-US)
Zmiany śródnabłonkowe małego stopnia (LSIL)
Zmiany śródnabłonkowe dużego stopnia (HSIL-ASC-H)
Zakażenie ludzkim wirusem brodawczaka (HPV)
Śródnabłonkowa neoplazja, czyli nowotworzeni komórek (CIN I)
Dysplazja średniego stopnia (CIN II)
Dysplazja dużego stopnia (CIN III)
Rak płaskonabłonkowy

Masowe i powtarzane badania cytologiczne rozmazów z części pochwowej szyjki macicy (tzw. badania przesiewowe, w których od wielu lat uczestniczymy) wykonywane u kobiet między 20 – 60 r. ż. co 2-3 lata, pozwalają na wczesne wykrywanie raka szyjki macicy.  Dzięki tym badaniom wykrywa się zmiany przedrakowe lub na etapie przedinwazyjnym kiedy są całkowicie wyleczalne. Jest to najlepszy dowód skuteczności cytodiagnostyki złuszczeniowej w profilaktyce onkologicznej. Ocena cytologiczna rozmazów szczoteczkowych pobranych z podejrzanych miejsc błony śluzowej uzupełnia ocenę oligobiopsji pobieranych w czasie gastro-, kolono- lub bronchofiberoskopii zwiększając odsetek prawidłowych rozpoznań. Cytologia złuszczeniowa ma największe zastosowanie w diagnostyce raka szyjki macicy, płuc, pęcherza moczowego, żołądka, jelita grubego i płynów z nowotworowo nacieczonych surowiczych jam ciała.